معرفی دافنی و بررسی نقش آن در آبزی پروری
×
![]()
نویسنده : علی بقالیان(ورودی ۱۳۹۵ مهندسی شیلات)
کلمات کلیدی : کلادوسر، دافنی، فیلتراسیون، اسیدهای چرب، تولیدمثل
چکیده : از آنجایی که غذا مهم ترین عامل در تکمیل اعمال متابولیکی موجود زنده است، یکی از مسائل مهم در آبزی پروری تهیه غذای مناسب جهت پرورش بهینه آبزیان می باشد. هرچند که امروزه تکنولوژی تولید غذای با کیفیت در حال رشد می باشد، همچنان تولید غذاهای مناسب جهت پرورش لارو آبزیان جزء مشکلات اصلی صنعت آبزی پروری بوده و اهمیت استفاده از غذای زنده در این صنعت، به‌ویژه در پرورش لارو آبزیان بر کسی پوشیده نیست. دافنی یکی از مهم‌ترین انواع غذاهای زنده ای است که به‌صورت گسترده جهت پرورش لارو آبزیان (مخصوصاً ماهیان خاویاری) مورد استفاده قرار می گیرد، در این مطالعه تلاش شده است کلیاتی در رابطه با زیست‌شناسی، روش های تولید و همچنین مطالعات صورت گرفته در ارتباط با دافنی ارائه گردد.
چکیده:
از آنجایی که غذا مهم ترین عامل در تکمیل اعمال متابولیکی موجود زنده است، یکی از مسائل مهم در آبزی پروری تهیه غذای مناسب جهت پرورش بهینه آبزیان می باشد. هرچند که امروزه تکنولوژی تولید غذای با کیفیت در حال رشد می باشد، همچنان تولید غذاهای مناسب جهت پرورش لارو آبزیان جزء مشکلات اصلی صنعت آبزی پروری بوده و اهمیت استفاده از غذای زنده در این صنعت، به‌ویژه در پرورش لارو آبزیان بر کسی پوشیده نیست. دافنی یکی از مهم‌ترین انواع غذاهای زنده ای است که به‌صورت گسترده جهت پرورش لارو آبزیان (مخصوصاً ماهیان خاویاری) مورد استفاده قرار می گیرد، در این مطالعه تلاش شده است کلیاتی در رابطه با زیست‌شناسی، روش های تولید و همچنین مطالعات صورت گرفته در ارتباط با دافنی ارائه گردد.
کلمات کلیدی: کلادوسر، دافنی، فیلتراسیون، اسیدهای چرب، تولیدمثل
مقدمه:
غذای طبیعی که اصطلاحاً به آن غذای زنده نیز گفته می‌شود، در پرورش آبزیان اهمیت بسیار زیادی دارد. به کلیه مواد غذایی تولیدی در استخر اعم از مواد گیاهی یا جانوری که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به مصرف ماهیان می رسد، غذای طبیعی می‌گویند. اگر در غذای ماهی و سایر آبزیان ویتامین ها، اسیدهای آمینه و مواد معدنی وجود نداشته باشد، باعث ضعیف شدن موجود و افزایش احتمال ابتلا آن به بیماری‌های گوناگون می‌شود. پس تأمین غذای مناسب و کافی از مهم‌ترین عوامل در پرورش ماهی به شمار می‌رود. ازآنجاکه لارو آبزیان دارای اندازه بسیار کوچکی می‌باشند و دستگاه گوارش آن‌ها به علت عدم تکامل قادر به هضم بهینه مواد غذایی نیست، استفاده از غذاهای زنده در آبزی‌پروری از اهمیت بالایی برخوردار است. دافنی به‌عنوان یک پروتئین حیوانی، اسیدآمینه، ویتامین و مواد معدنی موردنیاز ماهی را تأمین می‌کند. دافنی، زئوپلانکتونی از رده سخت‌پوستان و زیر راسته آنتن منشعب‌ها یا کلادوسرها می‌باشد (پیری، 1391). جنس دافنیا (Daphnia) بیش از 20 گونه را شامل می‌شود که از خواص بیولوژیکی خیلی مهمی برخوردار هستند (اصلان پرویز، 1393).
ترکیب شیمیایی بدن دافنی:
دافنی بالغ دارای مقدار قابل‌توجهی چربی است، به‌طوری‌که در دوران زادوولد در ماده ها تجمع مقدار زیادتری چربی گزارش‌شده است. این‌گونه که قطرات چربی در حفره ی جنینی "تخمدان " و " تخم‌ها" را پرکرده است (اصلان پرویز، 1393). مقدار چربی برای بالغ‌ها و جوان‌ها به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است که این مقدار در دافنی بالغ 20-27 درصد و در دافنی جوان مقدار آن 4-6 درصد است (آذری_تاکامی، قباد و امینی، محمد، 1387) درنتیجه، نمونه‌های بالغ انرژی بیشتری تولید می کنند (اصلان پرویز، 1393). میزان پروتئین دافنی به‌طور میانگین %50 وزن خشک دافنی را تشکیل می‌دهد. میزان مواد مغذی دافنی به‌طور قابل‌توجهی به سن و نوع غذا بستگی دارد (آذری تاکامی، 1387). ارزش غذایی دافنی تا حد قابل‌توجهی به ترکیب شیمیایی منبع غذایی مورد مصرف وابسته است، دافنی به علت کمبود مقدار اسیدهای چرب ضروری به‌خصوص 3n- برای آبزیان آب‌شور مناسب نمی‌باشد، اما با دارا بودن آنزیم‌های هضمی نظیر آمیلاز، لیپاز، سلولاز در دوره لاروی ماهی به‌عنوان آنزیم‌های خارجی عمل می‌نماید (لاونز و سارجلوس،1996).
ویژگی ظاهری بدن دافنی:
اندازه بدن دافنی بین 2/0 تا 5 میلی‌متر متغیر می‌باشد و به همین دلیل به‌عنوان غذای آغازین جهت تغذیه لارو ماهیان مورداستفاده قرار می‌گیرد. بدن دافنی بیضی‌شکل و از طرفین به‌طور ضعیف فشرده بوده و دارای بدنی بندبند است (اصلان پرویز، 1393).
بدن دافنی از بخش های مختلفی شامل آنتنول (از حاشیه پایینی سر خارج می‌شوند و میکروبی شکل هستند و در نرها و ماده‌ها ساختمان متفاوت دارند)، آنتن (آنتن‌ها بزرگ بوده و در طرفین سر قرار دارند و وسیله اصلی حرکت در دافنی ها محسوب می‌شود)، چشم‌های مرکب بزرگ زیرپوست و دو طرف سر قرار دارند، اسکلت خارجی (بدن در یک اسکلت خارجی (کاراپاس) احاطه‌شده است) و پنج جفت‌پا توسط کاراپاس احاطه شده است ولی استثنا دو بخش زیر شکم و آنتن را پوشش نمی‌دهد (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387). سیستم گوارشی دافنی نسبتاً ساده بوده و دارای سه قسمت روده قدامی، روده میانی و روده خلفی می‌باشد (سوداگر، زاد مجید 1388). دافنی به دلیل ریز و ضعیف بودن قدرتی برای شنا کردن و قابلیت مقابله با جریانات آبی را ندارد، لذا زندگی آن‌ها به‌صورت پلانکتونی بوده و تابع جریان آب می‌باشد (سوداگر و زاد مجید 1388).
تفاوت ریختی دافنی نر و ماده:
دافنی نر معمولاً کوچک‌تر از دافنی ماده است ولی طول آنتنول ها (جفت آنتن‌های کوچک در ناحیه سر) در نرها بیشتر از ماده‌ها است. در برخی از دافنی های نر اولین جفت پا در انتها دارای چنگک می‌باشد اما در دافنی ماده مهم‌ترین مشخصه وجود حفره جنینی یا کیسه تخم برای حمل جنین است (سوداگر و زاد مجید 1388).
تولیدمثل و اندام‌های تولیدمثلی:
در جنس دافنیا قسمت عقبی حفره جنینی بسته است و جایی است این سخت‌پوست کوچک تخم و جنین خود را در داخل آن نگهداری می‌کند که این قسمت از افتادن تخم و جنین جلوگیری می‌کند (سوداگر و زاد مجید 1388). در دافنی دو روش تولیدمثلی وجود دارد که شامل جنسی و غیرجنسی می‌باشد و در مواقعی که دافنی در شرایط مناسب باشد، تولیدمثل غیرجنسی را انجام می‌دهد و در صورت به وجود آمدن شرایط نامناسب مثل کمبود اکسیژن و یا تراکم زیاد تولیدمثل جنسی را انتخاب می‌کند (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387).
بلوغ جنسی:
رشد دافنی مانند سایر سخت‌پوستان پس از پوست‌اندازی امکان‌پذیر می‌باشد به شکلی که دافنی ها پس از هر بار پوست‌اندازی افزایش طول و وزن‌دارند. اولین مرحله تکامل دافنی پس از دومین پوست‌اندازی بوده که اندازه دافنی در این مرحله به 7/0 و 8/0 میلی‌متر می‌رسد و اولین علائم جنسی در این مرحله ظاهر می‌شود. دومین مرحله تکامل در دافنی بعد از سومین پوست‌اندازی بوده که حفره جنینی در این مرحله ظاهر می‌شود. سومین مرحله تکامل در دافنی پس از پوست‌اندازی چهارم و پنجم بوده که به بلوغ جنسی می‌رسد (سوداگر و زاد مجید، 1388). البته پوست‌اندازی در گونه‌های مختلف متفاوت است که بعضی از گونه‌ها را در جدول زیر تعداد پوست‌اندازی را بررسی می‌کنیم:
جدول 1- دفعات پوست‌اندازی در برخی از گونه‌های دافنی
گونه دافنی تعداد پوست‌اندازی
دافنی ماگنا 25 بار
دافنی پولکس 18 بار
دافنی لونگ اسپینا 10 الی 19 بار
موئینا 8 بار
لقاح در دافنی:
لقاح در جنس ماده معمولاً توسط یک یا دو جنس نر انجام می‌شود. جنس نر محکم به پشت حاشیه تحتانی سرپوش زره دافنی ماده می‌چسبد و شکم خود را زیر سرپوش در محفظه مجرای تخمدان فرومی‌کند. اسپرماتوزوئید در دافنی فاقد دم و غیر متحرک می‌باشد (ایبرت، 2005).
تغذیه دافنی ها:
بیشتر گونه‌های دافنی مانند پولکس، گیاهخوار و یا دتریتوس خوار بوده و تعداد کمی از گونه‌های دافنی، گوشت‌خوار می‌باشند. نوع تغذیه کلادوسرای گوشت‌خوار با گونه‌های فیلتر متفاوت می‌باشد. لپتودورا (Leptodora) یک‌گونه گوشت خوار از دافنی است، شکار لپتودورا موقع شکار آنتن‌های عقبی خود را تکان می دهد در ادامه شکار را با پاهای سینه‌ای خود گرفته و آن را به‌وسیله ماندیبول های دندانه‌ای تیز خود خورد می‌کند (برند برجر،1996) دافنی ها از انواع باکتری‌ها، مخمرها، ریز جلبک‌ها، مواد پوسیده ومواد آلی غیرمحلول تغذیه می‌کنند که در این میان باکتری‌ها از ارزش غذایی بالاتری برخوردار هستند و به‌صورت مستقیم بر جمعیت‌های دافنی ها اثر می گذارد (محمدسالک یوسفی صفحه 116). دافنی از موجودات فیلتر کننده بوده و شدت فیلتراسیون غذا در دافنی به 5 فاکتور وابسته است که شامل موارد ذیل می‌باشد؛ 1- سن دافنی 2- تراکم مواد غذایی 3- درجه حرارت محیط 4- اندازه دافنی 5- فصول (سوداگر و زاد مجید 1388).
مخمر علاوه بر اینکه به مصرف دافنی می رسد، باعث توسعه و افزایش باکتری ها و ریز جلبک ها می‌شود که قبل از غذادهی مخمر را در آب حل می‌کنند و در امتداد دیواره‌ی استخر در محل تجمع دافنی ها می‌ریزند. غذادهی با مخمر هر 3 روز یک‌بار انجام می‌گیرد (اصلان پرویز و سعید وحدت، 1393). استراتژی اصلی دافنی جهت تغذیه، از طریق فیلتر کردن آّب و جذب ذرات معلق آن به‌وسیله ضمائم موجود در ناحیه سینه‌ای جانور می‌باشد و طی این فرایند باکتری‌ها، ریز جلبک‌ها و سایر مواد غذایی که دارای اندازه مناسب باشند جهت استفاده دافنی از آب جدا می‌گردند (Nat geo web page).
رنگ دافنی وابسته به رژیم غذایی آن تغییر می‌کند. در صورتی که دافنی از جلبک سبز تک‌سلولی تغذیه کند، به رنگ‌های سبز یا زرد کم‌رنگ و در صورت مصرف از باکتری‌ها، به رنگ سفید یا صورتی درمی‌آیند (NCBI web page).
دستگاه گردش خون:
دستگاه گردش خون در دافنی توسعه چندانی نیافته و از نوع باز می‌باشد. خون با انقباض عضله کیسه‌ای شکل قلب به حفره بدن جریان می‌یابد. تعداد ضربان قلب دافنی در دماهای مختلف متفاوت است به صورتی که در دمای 10 درجه سانتی‌گراد 150 بار در دقیقه ضربان دارد و در دمای 20 درجه سانتی‌گراد در هر دقیقه 300 تا 500 بار ضربان دارد (سوداگر و زاد مجید 1388).
اهمیت اقتصادی برای انسان:
دافنی را از لحاظ اقتصادی می‌توان از دو دیدگاه بررسی کرد؛ دیدگاه اول که دیدگاه منفی است بیان می‌کند که برای از بین بردن شکوفایی جلبکی در استخر می‌توان از دافنی ها استفاده کرد ولی به میزان زیاد نمی‌توان از آن‌ها در استخر پرورش ماهی استفاده نمود زیرا باعث ایجاد محدودیت‌های اکسیژنی و غذا برای سایر آبزیان می‌شود. دیدگاه دوم که دیدگاه مثبت است بیان می‌دارد که اگرچه دافنی به‌عنوان یک منبع غذایی برای انسان به‌طور مستقیم مورد مصرف قرار نمی‌گیرد ولی وجود آن در زنجیره غذایی آبزیان ضروری است به‌ویژه در مرحله لاروی آبزیان که در مراحل ابتدایی رشد قرار دارند لذا دافنی به‌عنوان یک غذای اولیه به‌عنوان یک غذای اولیه جهت تغذیه لارو ماهیان بسیار مهم و حیاتی است (شعبان پور،1377؛ اویسی پور، 1385؛ درویش بسطامی و همکاران).
دافنی را در چه مکان‌هایی می‌توان یافت:
دافنی ها موجودات شاخص آلودگی آب‌های شیرین می‌باشند، بنابراین، جمعیت‌های دافنی را می‌توان به‌صورت طبیعی در آبگیرها، استخرها، دریاچه‌ها، گودال‌ها، رودهایی با جریان آهسته آب و باتلاق‌ها مشاهده کرد (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387 و سالک یوسفی، 1379).
اگرچه تعدادی از دافنی ها در آب شور زیست می‌کنند ولی اغلب آن‌ها در آب شیرین زندگی می‌نمایند و بیشتر در بخش بالایی ستون آب جایی که جلبک‌ها غنی بوده و نور وجود دارد یافت می‌شوند (سوداگر و زاد مجید 1388).
بهترین دامنه pH برای رشد دافنی ها 5/6 تا 5/9 می‌باشد. با افزایش آمونیاک مقدار pH به‌طور هم‌زمان افزایش می یابد که می‌تواند سبب کاهش تولیدمثل دافنی شده و سلامت دافنی را می تواند تحت تأثیر قرار دهد (ایبرت، 2005).
دافنی دامنه دمایی وسیعی را می تواند تحمل کند. دامنه تحمل در دافنی 5 تا 31 درجه سانتی‌گراد می باشد، اما درجه حرارتی بهینه برای رشد دافنی 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد می باشد. مطالعات زیادی در رابطه با تأثیر دما بر رشد، بقا و تولیدمثل روی زئوپلانکتون ها صورت گرفته است. درجه حرارت به‌طور معناداری در مراحل مختلف زندگی دافنی تأثیرگذار است، مانند اولین زادآوری، تغییر رشد ویژه و تغییر در زمان تکامل تخم. درجه حرارت بالا سبب می‌شود دافنی سریع به سن بلوغ برسد و تخم‌ریزی سریع‌تر صورت بگیرد و در انتها زمان کمتری جهت تکامل تخم سپری شود (گایبل هاوسن و لامپرت، 2001).
تغییر شکل:
تغییرات فنوتیپی دافنی ها که در نتیجه تغییرات فصلی رخ می‌دهد، سیکلومورفوز (cyclomorphosis) گفته می‌شود. تغییر شکل و اندازه در دافنی برای جلوگیری از شکار شدن انجام می‌شود، کوچک‌تر شدن دافنی زمانی رخ می‌دهد که تعداد ماهیان شکارچی بالغ در محیط زیاد باشد و افزایش اندازه دافنی زمانی است که تعداد شکارچیان در محیط کم باشد. تغییرات دمایی آب در پدیده سیکلومورفوز در دافنی ها مؤثر می‌باشد به شکلی که در دمای بالا ضمائم بدن دافنی ها (آنتن‌ها و پرزها یا خارهای رو آن) بلندتر و کشیده‌تر شده و در دمای پایین از طول ضمائم بدن آن‌ها کم می‌شود (سوداگر و زاد مجید 1388).
پرورش دافنی به‌عنوان یک منبع تولیدکننده کیتین:
امروزه دافنی به‌عنوان یک منبع جدید برای تولید کیتین و کیتوزان در صنایع داروسازی و لوازم آرایشی مورداستفاده قرار می‌گیرد. جداسازی کیتین از دافنی را می‌توان به‌وسیله هیدروکسید سدیم (NaOH) و اسیدکلریدریک (HCL) انجام داد، مطالعات انجام‌شده در این زمینه بسیار محدود می‌باشد و هنوز به‌صورت تجاری تولید نمی‌شود. بر روی دافنی ماگنا چندین کار تحقیقاتی صورت گرفته است که نتایج آن نشان‌دهنده این بود که بین میزان تولید کیتین در دافنی و فاکتورهای فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی محیط زندگی آن ارتباط معنی‌داری وجود دارد، با افزایش درجه حرارت و کاهش اکسیژن محلول پوست‌اندازی در دافنی کاهش پیدا می‌کند که نتیجه‌ی آن تولید کمتر کیتین می‌باشد. در کل 3 تا 7 درصد وزن خشک بدن دافنی را کیتین تشکیل می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طول تابستان دافنی واجد بیشترین درصد کیتین می‌باشند، در صورتی که در فصل زمستان تولید کتین در دافنی به پایین‌ترین حد خود می‌رسد (هنری و همکاران، 2002).
بررسی پژوهش‌هایی که در تاکنون در مورد دافنی انجام شده است:
در آزمایشی که توسط فائقه نوری و محمد لشکر بلوکی (1394) به ترتیب بر روی غنی‌سازی دافنی توسط روغن کلزا و مخمر (Saccharomyces cerevisiae) انجام شد، مشخص شد که دافنی یک حمل کننده خوب برای مواد مغذی است؛ همچنین نتایج نشان داد دافنی غنی‌شده با عصاره این مخمر بر مقاومت لارو تاس ماهی در برابر شرایط محیطی استرس‌زا مؤثر بوده است.
در پژوهشی دیگر که توسط فائقه نوری و ندا فتحی (1393) روی دافنی ماگنا که با روغن کلزا غنی شده بود و تأثیر آن را بر رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید دریای خزر بررسی کرد، به این‌گونه بود که سه تیمار شامل دافنی غنی شده با روغن کبد ماهی کاد، دافنی غنی‌شده با روغن کلزا و دافنی غنی نشده بود. در جیره غذایی ماهیان از روغن‌های گیاهی و روغن‌های حیوانی به‌طور وسیع استفاده می‌شود زیرا چربی شامل منبع زیادی از انرژی و تأمین‌کننده‌ی اسید چرب ضروری است که باعث رشد مناسب ماهی می‌شود. در آزمایش ذکر شده بیشترین طول کل در لارو ماهی سفید در تیمار دافنی غنی‌شده با روغن کلزا بود و لاروها در این تیمار دارای بیشترین ضریب رشد ویژه (SGR) بوده‌اند، اسید چرب ضروری موجود در روغن کلزا اثر مثبتی در افزایش رشد لاروها داشت.
تغذیه:
برای پرورش دافنی و حتی لارو بسیاری از سخت‌پوستان در مراحل ابتدایی زندگی دسترسی به انواع جلبک‌های تک‌سلولی امری ضروری است، فیلتر کردن غذا از محیط و هضم آن از ابتدایی‌ترین مراحل نیاز غذایی زئوپلانکتون است که وابسته به غلظت، اندازه موجود و درجه حرارت است. انتخاب غذا به‌وسیله دافنی بستگی به اندازه غذا دارد و رفتار آن این‌گونه است که رفتار فیلتر کنندگی غیرانتخابی دارد اما در مورد ذرات بزرگ غذایی به‌صورت انتخابی عمل می‌کند، ولی در کل اندازه مطلوب غذای دافنی که در آزمایش طیبه عنایت غلام پور و حسین پیری 18 میکرومتر بیان‌شده است. آزمایش مذکور با دو نوع جلبک سبز Ankistrodesmus falcatus و Scenedesmus obliquus انجام شد، جلبک A. falcatus به شکل سوزن‌های مستقیم – خمیده یا فنری دیده می‌شود و جلبک s.obliquus به‌صورت کلنی های صاف از 2 یا 4 یا 8 سلول به‌صورت منظم و کنار هم دیده می‌شود که در بعضی گونه‌های این کلنی خارهایی در گوشه آن وجود دارد و طول آن بین 5 تا 30 میکرون است. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت جلبک، میزان فیلتر کردن دافنی کاهش پیدا کرد اما در بین تیمارها اختلاف معناداری مشاهده نشد، حداقل میزان فیلتر کردن دافنی در غلظت 12 میلی‌گرم در لیتر و حداکثر در غلظت 6 میلی‌گرم در لیتر گزارش شده است ولی با افزایش غلظت جلبک سبز میزان بلعیدن و تغذیه در دافنی ماگنا به‌طور معناداری افزایش یافت که میزان بلع و فیلتر کردن دافنی ماگنا در تغذیه با جلبک سبز s.obliquus به‌مراتب بهتر بود. حداکثر نرخ رشد ویژه در دافنی تغذیه شده با جلبک سندسموس اوبلیکوس بود (در غلظت 6 میلی‌گرم در لیتر) اما در بین تیمارها میزان بازماندگی اختلاف معناداری را نشان نداد، از دیگر تأثیرات تغذیه دافنی با جلبک این است که رشد و تولیدمثل آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دافنی در صورت مواجه با کمبود غذا میزان فیلتراسیون را با افزایش سطح غذا کاهش داده تا بلع غذا و انرژی گرفته‌شده ثابت شود (ﻃﻴﺒﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ غلام پور و حسین پیری 1391).
نانو ذرات سیلیکا به‌طور مستقیم و به‌طور غیرمستقیم از طریق فاضلاب و یا از طریق دور ریختن مواد در حین تولید به محیط‌زیست وارد می شود. این مواد پس از ورود به اکوسیستم آبی، جانوران آبزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دافنی ماگنا یک منبع غذایی با ارزش برای ماهیان به‌خصوص کپور ماهی‌ها می‌باشد. در آزمایشی که توسط طاهره پور دلجو و همکاران تحت عنوان بررسی سمّیت اکولوژیکی نانو ذرات سلیکا بر دافنی ماگنا صورت گرفت، برای تعیین میزان کشنده بودن نانو ذرات سیلیکا از دافنی ماگنا به‌عنوان موجود آزمایشگاهی استاندارد استفاده شد و در تعیین میزان سمی بودن آلاینده‌های شیمیایی مختلف استفاده‌شده است. برای انجام این آزمایش دافنی های ماده که حاوی تخم بودند جداسازی شدند، سپس با مخمر و جلبک سندسموس تغذیه شدند. پس از لقاح تخم ها از نوزادان زیر 24 ساعت در آزمایش سمّیت استفاده گردید. آزمایش در 6 غلظت متفاوت و یک گروه شاهد که هریک دارای 3 تکرار که مجموعاً 21 نمونه با غلظت‌های آزمایش 5/0، 6/1، 5، 8/15، 50 و 100 میلی‌گرم در لیتر انجام شد. مدت‌زمان آزمایش 96-72-48-24 ساعت و در هر بشر 10 عدد دافنی تازه متولدشده قرار داده شد که در طول آزمایش تیمارها و نمونه‌های شاهد غذادهی نشدند. داده‌های مربوط به مرگ‌ومیر دافنی های تیمار شده نسبت به شاهد مورد بررسی قرار گرفت، نتایج نشان داد روند مرگ ومیر چندان وابسته به غلظت نانو ذرات نبود. ولی با افزایش زمان در معرض قرارگیری دافنی ها با نانو ذرات سیلیکا میزان مرگ‌ومیر بین دافنی ها افزایش پیدا کرد که غلظت‌های 50 و 100 میلی‌گرم بر لیتر نانو ذرات سیلیکا تأثیر بیشتری نسبت به غلظت‌های دیگر برای دافنی داشت. همچنین نتایج بیان‌کننده تجمع نانو ذرات سیلیکا در لوله گوارش دافنی ماگنا بود که این امر نشانه جذب سریع این ماده به‌وسیله دافنی و آسیب بر لوله گوارشی این زئوپلانکتون آب شیرین است (طاهره پور دلجو وهم کاران 1392)
مضرات دافنی:
اگرچه دافنی ها به‌عنوان یک ماده غذایی جهت تغذیه لارو ماهیان به میزان زیاد مورداستفاده قرار می‌گیرند، ولی در سیستم پرورشی مشکلاتی را می توانند ایجاد نمایند که به چند مورد از آن‌ها اشاره می شود، اولین مشکلی این است که پوسته دافنی ها نرم و غیر قابل نفوذ می‌باشد و دارای اثرات منفی بوده که اگر غذای اصلی ماهی‌ها را تشکیل دهند، ماهیان تغذیه‌کننده به اندازه کافی رشد نخواهد کرد. این غذا را می‌توان با مواد نشاسته دار مانند گندم و چاودار پخته به‌طور متناوب به ماهی‌ها داد تا مشکل ذکرشده تا حدودی برطرف گردد. مشکل دیگر دافنی این است که گاهی ماهی‌ها که علاقه زیادی به خوردن دافنی دارند که ممکن است در اثر پرخوری از آن تلف شوند. همواره با دافنی ها ممکن است نوزاد برخی از انگل‌ها یا سایر جانوران آبزی بیماری زا به داخل آکواریوم انتقال داده شود که معمولاً جداسازی آن‌ها به علت ریز بودن و یا بی رنگی امکان‌پذیر نیست. گاهی دافنی ها با آرواره‌های خود به بدن و برانشی بچه ماهی‌ها چسبیده و باعث مرگ‌ومیر آن‌ها می‌شوند (ایبرت، 2005).
نتیجه گیری:
با توجه به مضرات ذکر شده در دافنی و به دلیل داشتن لایه کتینی روی پوست خود باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای دستگاه گوارش لارو ماهی می‌شود، لذا توصیه می شود به مقدار کم مورداستفاده جهت تغذیه آبزیان قرار گیرد.
منابع:
1-اصلان پرویز حسن و وحدت سعید (1393)، مبانی بیولوژی و تکثیر و پرورش بی‌مهرگان غذایی آبزی و خاکزی. تهران. انتشارات علمی آبزیان.
2-آذری_تاکامی، قباد و امینی، محمد (1387). تکثیر و پرورش غذای زنده دستورالعمل تکثیر و پرورش پلانکتون‌ها. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
3-سالک یوسفی محمد. (1379). تغذیه آبزیان پرورشی. انتشارات اصلانی
4-نوری فائقه و فتحی ندا (1394). غنی‌سازی دافنی ماگنا با روغن‌های ماهی و کلزا بر رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید دریای خزر
5- فتحی ندا (1391). مطالعه رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید با تغذیه از دافنی غنی‌شده با امولسیون چربی
6-لشکر بلوکی محمد و جعفریان حجت‌الله و همکاران (1390). بررسی تأثیر دافنی ماگنای غنی‌شده با عصاره مخمر ساکارو مایسس سرویزیا بر رشد و مقاومت لاروهای تاس ماهی ایرانی در برابر عوامل استرس‌زا
7-پیری حسین (1390). بررسی نقش جلبک‌های سبز آبی آنابنافلوس-آکوا و اسیلاتوریا آفریکانوم در تغذیه دافنی ماگنا
8-ﻃﻴﺒﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ غلام پور و حسین پیری (1391). میزان بلع داﻓﻨﻲ ﻣﺎﮔﻨﺎ تغذیه‌شده با جلبک‌های ﺳﺒﺰ آﻧﻜﻴﺴﺘﺮودﺳﻤﻮس ﻓﺎﻟﻜﺎﺗﻮس (Ankistrodesmus falcatus) و ﺳﻨﺪﺳﻤﻮساوﺑﻠﻴﻜﻮس ( Scenedesmus obliquus)
9-طاهره پور دلجو، فاطمه شریعتی و همکاران (1392). بررسی سمّیت اکولوژیکی نانو ذرات سلیکا بر دافنی ماگنا
10- محمد سوداگر و وحید زاد مجید (1388). مقدمه‌ای بر ریخت‌شناسی، زیست‌شناسی، تکثیر و پرورش دافنی. ص 3، ص 5، ص 12، ص 14، ص 16، ص 17، ص 19، ص 23.
11- www.ncbi.nlm.nih.gov
12-www.nationalgeographic.com
13- Lavens p and sorgeloos p.1996. Manual on the production and Use of Live food for Aquaculture. FAO publication 361p.
14- Ebert, D. 2005. Ecology, and Evolution of Parasitism in Daphnia. Basel Universitat press, 110p
15- Henry, M.C, Marie, F, Lucien, H, and Jean, P. 2002. Potential of using Daphnia magna (crustacea) developing in an aerated waste stabilization pond as a commercial source of chitin. Aquaculture 205, 103-117
16- Giebelhausen, B, and Lampert, W. 2001. Temperature reaction norms of Daphnia magna: the effect of food concentration. Freshwater Biology46, 281-289.
17- Brendelberger, H. 1996. Strategies of phenotypic low-food adaptation in Daphnia: Filter screens, mesh sie, and appendage beat rates. Limnol Oceanogr.41, 216-223
از آنجایی که غذا مهم ترین عامل در تکمیل اعمال متابولیکی موجود زنده است، یکی از مسائل مهم در آبزی پروری تهیه غذای مناسب جهت پرورش بهینه آبزیان می باشد. هرچند که امروزه تکنولوژی تولید غذای با کیفیت در حال رشد می باشد، همچنان تولید غذاهای مناسب جهت پرورش لارو آبزیان جزء مشکلات اصلی صنعت آبزی پروری بوده و اهمیت استفاده از غذای زنده در این صنعت، به‌ویژه در پرورش لارو آبزیان بر کسی پوشیده نیست. دافنی یکی از مهم‌ترین انواع غذاهای زنده ای است که به‌صورت گسترده جهت پرورش لارو آبزیان (مخصوصاً ماهیان خاویاری) مورد استفاده قرار می گیرد، در این مطالعه تلاش شده است کلیاتی در رابطه با زیست‌شناسی، روش های تولید و همچنین مطالعات صورت گرفته در ارتباط با دافنی ارائه گردد.
کلمات کلیدی: کلادوسر، دافنی، فیلتراسیون، اسیدهای چرب، تولیدمثل
مقدمه:
غذای طبیعی که اصطلاحاً به آن غذای زنده نیز گفته می‌شود، در پرورش آبزیان اهمیت بسیار زیادی دارد. به کلیه مواد غذایی تولیدی در استخر اعم از مواد گیاهی یا جانوری که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به مصرف ماهیان می رسد، غذای طبیعی می‌گویند. اگر در غذای ماهی و سایر آبزیان ویتامین ها، اسیدهای آمینه و مواد معدنی وجود نداشته باشد، باعث ضعیف شدن موجود و افزایش احتمال ابتلا آن به بیماری‌های گوناگون می‌شود. پس تأمین غذای مناسب و کافی از مهم‌ترین عوامل در پرورش ماهی به شمار می‌رود. ازآنجاکه لارو آبزیان دارای اندازه بسیار کوچکی می‌باشند و دستگاه گوارش آن‌ها به علت عدم تکامل قادر به هضم بهینه مواد غذایی نیست، استفاده از غذاهای زنده در آبزی‌پروری از اهمیت بالایی برخوردار است. دافنی به‌عنوان یک پروتئین حیوانی، اسیدآمینه، ویتامین و مواد معدنی موردنیاز ماهی را تأمین می‌کند. دافنی، زئوپلانکتونی از رده سخت‌پوستان و زیر راسته آنتن منشعب‌ها یا کلادوسرها می‌باشد (پیری، 1391). جنس دافنیا (Daphnia) بیش از 20 گونه را شامل می‌شود که از خواص بیولوژیکی خیلی مهمی برخوردار هستند (اصلان پرویز، 1393).
ترکیب شیمیایی بدن دافنی:
دافنی بالغ دارای مقدار قابل‌توجهی چربی است، به‌طوری‌که در دوران زادوولد در ماده ها تجمع مقدار زیادتری چربی گزارش‌شده است. این‌گونه که قطرات چربی در حفره ی جنینی "تخمدان " و " تخم‌ها" را پرکرده است (اصلان پرویز، 1393). مقدار چربی برای بالغ‌ها و جوان‌ها به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است که این مقدار در دافنی بالغ 20-27 درصد و در دافنی جوان مقدار آن 4-6 درصد است (آذری_تاکامی، قباد و امینی، محمد، 1387) درنتیجه، نمونه‌های بالغ انرژی بیشتری تولید می کنند (اصلان پرویز، 1393). میزان پروتئین دافنی به‌طور میانگین %50 وزن خشک دافنی را تشکیل می‌دهد. میزان مواد مغذی دافنی به‌طور قابل‌توجهی به سن و نوع غذا بستگی دارد (آذری تاکامی، 1387). ارزش غذایی دافنی تا حد قابل‌توجهی به ترکیب شیمیایی منبع غذایی مورد مصرف وابسته است، دافنی به علت کمبود مقدار اسیدهای چرب ضروری به‌خصوص 3n- برای آبزیان آب‌شور مناسب نمی‌باشد، اما با دارا بودن آنزیم‌های هضمی نظیر آمیلاز، لیپاز، سلولاز در دوره لاروی ماهی به‌عنوان آنزیم‌های خارجی عمل می‌نماید (لاونز و سارجلوس،1996).
ویژگی ظاهری بدن دافنی:
اندازه بدن دافنی بین 2/0 تا 5 میلی‌متر متغیر می‌باشد و به همین دلیل به‌عنوان غذای آغازین جهت تغذیه لارو ماهیان مورداستفاده قرار می‌گیرد. بدن دافنی بیضی‌شکل و از طرفین به‌طور ضعیف فشرده بوده و دارای بدنی بندبند است (اصلان پرویز، 1393).
بدن دافنی از بخش های مختلفی شامل آنتنول (از حاشیه پایینی سر خارج می‌شوند و میکروبی شکل هستند و در نرها و ماده‌ها ساختمان متفاوت دارند)، آنتن (آنتن‌ها بزرگ بوده و در طرفین سر قرار دارند و وسیله اصلی حرکت در دافنی ها محسوب می‌شود)، چشم‌های مرکب بزرگ زیرپوست و دو طرف سر قرار دارند، اسکلت خارجی (بدن در یک اسکلت خارجی (کاراپاس) احاطه‌شده است) و پنج جفت‌پا توسط کاراپاس احاطه شده است ولی استثنا دو بخش زیر شکم و آنتن را پوشش نمی‌دهد (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387). سیستم گوارشی دافنی نسبتاً ساده بوده و دارای سه قسمت روده قدامی، روده میانی و روده خلفی می‌باشد (سوداگر، زاد مجید 1388). دافنی به دلیل ریز و ضعیف بودن قدرتی برای شنا کردن و قابلیت مقابله با جریانات آبی را ندارد، لذا زندگی آن‌ها به‌صورت پلانکتونی بوده و تابع جریان آب می‌باشد (سوداگر و زاد مجید 1388).
تفاوت ریختی دافنی نر و ماده:
دافنی نر معمولاً کوچک‌تر از دافنی ماده است ولی طول آنتنول ها (جفت آنتن‌های کوچک در ناحیه سر) در نرها بیشتر از ماده‌ها است. در برخی از دافنی های نر اولین جفت پا در انتها دارای چنگک می‌باشد اما در دافنی ماده مهم‌ترین مشخصه وجود حفره جنینی یا کیسه تخم برای حمل جنین است (سوداگر و زاد مجید 1388).
تولیدمثل و اندام‌های تولیدمثلی:
در جنس دافنیا قسمت عقبی حفره جنینی بسته است و جایی است این سخت‌پوست کوچک تخم و جنین خود را در داخل آن نگهداری می‌کند که این قسمت از افتادن تخم و جنین جلوگیری می‌کند (سوداگر و زاد مجید 1388). در دافنی دو روش تولیدمثلی وجود دارد که شامل جنسی و غیرجنسی می‌باشد و در مواقعی که دافنی در شرایط مناسب باشد، تولیدمثل غیرجنسی را انجام می‌دهد و در صورت به وجود آمدن شرایط نامناسب مثل کمبود اکسیژن و یا تراکم زیاد تولیدمثل جنسی را انتخاب می‌کند (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387).
بلوغ جنسی:
رشد دافنی مانند سایر سخت‌پوستان پس از پوست‌اندازی امکان‌پذیر می‌باشد به شکلی که دافنی ها پس از هر بار پوست‌اندازی افزایش طول و وزن‌دارند. اولین مرحله تکامل دافنی پس از دومین پوست‌اندازی بوده که اندازه دافنی در این مرحله به 7/0 و 8/0 میلی‌متر می‌رسد و اولین علائم جنسی در این مرحله ظاهر می‌شود. دومین مرحله تکامل در دافنی بعد از سومین پوست‌اندازی بوده که حفره جنینی در این مرحله ظاهر می‌شود. سومین مرحله تکامل در دافنی پس از پوست‌اندازی چهارم و پنجم بوده که به بلوغ جنسی می‌رسد (سوداگر و زاد مجید، 1388). البته پوست‌اندازی در گونه‌های مختلف متفاوت است که بعضی از گونه‌ها را در جدول زیر تعداد پوست‌اندازی را بررسی می‌کنیم:
جدول 1- دفعات پوست‌اندازی در برخی از گونه‌های دافنی
گونه دافنی تعداد پوست‌اندازی
دافنی ماگنا 25 بار
دافنی پولکس 18 بار
دافنی لونگ اسپینا 10 الی 19 بار
موئینا 8 بار
لقاح در دافنی:
لقاح در جنس ماده معمولاً توسط یک یا دو جنس نر انجام می‌شود. جنس نر محکم به پشت حاشیه تحتانی سرپوش زره دافنی ماده می‌چسبد و شکم خود را زیر سرپوش در محفظه مجرای تخمدان فرومی‌کند. اسپرماتوزوئید در دافنی فاقد دم و غیر متحرک می‌باشد (ایبرت، 2005).
تغذیه دافنی ها:
بیشتر گونه‌های دافنی مانند پولکس، گیاهخوار و یا دتریتوس خوار بوده و تعداد کمی از گونه‌های دافنی، گوشت‌خوار می‌باشند. نوع تغذیه کلادوسرای گوشت‌خوار با گونه‌های فیلتر متفاوت می‌باشد. لپتودورا (Leptodora) یک‌گونه گوشت خوار از دافنی است، شکار لپتودورا موقع شکار آنتن‌های عقبی خود را تکان می دهد در ادامه شکار را با پاهای سینه‌ای خود گرفته و آن را به‌وسیله ماندیبول های دندانه‌ای تیز خود خورد می‌کند (برند برجر،1996) دافنی ها از انواع باکتری‌ها، مخمرها، ریز جلبک‌ها، مواد پوسیده ومواد آلی غیرمحلول تغذیه می‌کنند که در این میان باکتری‌ها از ارزش غذایی بالاتری برخوردار هستند و به‌صورت مستقیم بر جمعیت‌های دافنی ها اثر می گذارد (محمدسالک یوسفی صفحه 116). دافنی از موجودات فیلتر کننده بوده و شدت فیلتراسیون غذا در دافنی به 5 فاکتور وابسته است که شامل موارد ذیل می‌باشد؛ 1- سن دافنی 2- تراکم مواد غذایی 3- درجه حرارت محیط 4- اندازه دافنی 5- فصول (سوداگر و زاد مجید 1388).
مخمر علاوه بر اینکه به مصرف دافنی می رسد، باعث توسعه و افزایش باکتری ها و ریز جلبک ها می‌شود که قبل از غذادهی مخمر را در آب حل می‌کنند و در امتداد دیواره‌ی استخر در محل تجمع دافنی ها می‌ریزند. غذادهی با مخمر هر 3 روز یک‌بار انجام می‌گیرد (اصلان پرویز و سعید وحدت، 1393). استراتژی اصلی دافنی جهت تغذیه، از طریق فیلتر کردن آّب و جذب ذرات معلق آن به‌وسیله ضمائم موجود در ناحیه سینه‌ای جانور می‌باشد و طی این فرایند باکتری‌ها، ریز جلبک‌ها و سایر مواد غذایی که دارای اندازه مناسب باشند جهت استفاده دافنی از آب جدا می‌گردند (Nat geo web page).
رنگ دافنی وابسته به رژیم غذایی آن تغییر می‌کند. در صورتی که دافنی از جلبک سبز تک‌سلولی تغذیه کند، به رنگ‌های سبز یا زرد کم‌رنگ و در صورت مصرف از باکتری‌ها، به رنگ سفید یا صورتی درمی‌آیند (NCBI web page).
دستگاه گردش خون:
دستگاه گردش خون در دافنی توسعه چندانی نیافته و از نوع باز می‌باشد. خون با انقباض عضله کیسه‌ای شکل قلب به حفره بدن جریان می‌یابد. تعداد ضربان قلب دافنی در دماهای مختلف متفاوت است به صورتی که در دمای 10 درجه سانتی‌گراد 150 بار در دقیقه ضربان دارد و در دمای 20 درجه سانتی‌گراد در هر دقیقه 300 تا 500 بار ضربان دارد (سوداگر و زاد مجید 1388).
اهمیت اقتصادی برای انسان:
دافنی را از لحاظ اقتصادی می‌توان از دو دیدگاه بررسی کرد؛ دیدگاه اول که دیدگاه منفی است بیان می‌کند که برای از بین بردن شکوفایی جلبکی در استخر می‌توان از دافنی ها استفاده کرد ولی به میزان زیاد نمی‌توان از آن‌ها در استخر پرورش ماهی استفاده نمود زیرا باعث ایجاد محدودیت‌های اکسیژنی و غذا برای سایر آبزیان می‌شود. دیدگاه دوم که دیدگاه مثبت است بیان می‌دارد که اگرچه دافنی به‌عنوان یک منبع غذایی برای انسان به‌طور مستقیم مورد مصرف قرار نمی‌گیرد ولی وجود آن در زنجیره غذایی آبزیان ضروری است به‌ویژه در مرحله لاروی آبزیان که در مراحل ابتدایی رشد قرار دارند لذا دافنی به‌عنوان یک غذای اولیه به‌عنوان یک غذای اولیه جهت تغذیه لارو ماهیان بسیار مهم و حیاتی است (شعبان پور،1377؛ اویسی پور، 1385؛ درویش بسطامی و همکاران).
دافنی را در چه مکان‌هایی می‌توان یافت:
دافنی ها موجودات شاخص آلودگی آب‌های شیرین می‌باشند، بنابراین، جمعیت‌های دافنی را می‌توان به‌صورت طبیعی در آبگیرها، استخرها، دریاچه‌ها، گودال‌ها، رودهایی با جریان آهسته آب و باتلاق‌ها مشاهده کرد (آذری تاکامی، قباد و امینی، محمد 1387 و سالک یوسفی، 1379).
اگرچه تعدادی از دافنی ها در آب شور زیست می‌کنند ولی اغلب آن‌ها در آب شیرین زندگی می‌نمایند و بیشتر در بخش بالایی ستون آب جایی که جلبک‌ها غنی بوده و نور وجود دارد یافت می‌شوند (سوداگر و زاد مجید 1388).
بهترین دامنه pH برای رشد دافنی ها 5/6 تا 5/9 می‌باشد. با افزایش آمونیاک مقدار pH به‌طور هم‌زمان افزایش می یابد که می‌تواند سبب کاهش تولیدمثل دافنی شده و سلامت دافنی را می تواند تحت تأثیر قرار دهد (ایبرت، 2005).
دافنی دامنه دمایی وسیعی را می تواند تحمل کند. دامنه تحمل در دافنی 5 تا 31 درجه سانتی‌گراد می باشد، اما درجه حرارتی بهینه برای رشد دافنی 18 تا 22 درجه سانتی‌گراد می باشد. مطالعات زیادی در رابطه با تأثیر دما بر رشد، بقا و تولیدمثل روی زئوپلانکتون ها صورت گرفته است. درجه حرارت به‌طور معناداری در مراحل مختلف زندگی دافنی تأثیرگذار است، مانند اولین زادآوری، تغییر رشد ویژه و تغییر در زمان تکامل تخم. درجه حرارت بالا سبب می‌شود دافنی سریع به سن بلوغ برسد و تخم‌ریزی سریع‌تر صورت بگیرد و در انتها زمان کمتری جهت تکامل تخم سپری شود (گایبل هاوسن و لامپرت، 2001).
تغییر شکل:
تغییرات فنوتیپی دافنی ها که در نتیجه تغییرات فصلی رخ می‌دهد، سیکلومورفوز (cyclomorphosis) گفته می‌شود. تغییر شکل و اندازه در دافنی برای جلوگیری از شکار شدن انجام می‌شود، کوچک‌تر شدن دافنی زمانی رخ می‌دهد که تعداد ماهیان شکارچی بالغ در محیط زیاد باشد و افزایش اندازه دافنی زمانی است که تعداد شکارچیان در محیط کم باشد. تغییرات دمایی آب در پدیده سیکلومورفوز در دافنی ها مؤثر می‌باشد به شکلی که در دمای بالا ضمائم بدن دافنی ها (آنتن‌ها و پرزها یا خارهای رو آن) بلندتر و کشیده‌تر شده و در دمای پایین از طول ضمائم بدن آن‌ها کم می‌شود (سوداگر و زاد مجید 1388).
پرورش دافنی به‌عنوان یک منبع تولیدکننده کیتین:
امروزه دافنی به‌عنوان یک منبع جدید برای تولید کیتین و کیتوزان در صنایع داروسازی و لوازم آرایشی مورداستفاده قرار می‌گیرد. جداسازی کیتین از دافنی را می‌توان به‌وسیله هیدروکسید سدیم (NaOH) و اسیدکلریدریک (HCL) انجام داد، مطالعات انجام‌شده در این زمینه بسیار محدود می‌باشد و هنوز به‌صورت تجاری تولید نمی‌شود. بر روی دافنی ماگنا چندین کار تحقیقاتی صورت گرفته است که نتایج آن نشان‌دهنده این بود که بین میزان تولید کیتین در دافنی و فاکتورهای فیزیکوشیمیایی و بیولوژیکی محیط زندگی آن ارتباط معنی‌داری وجود دارد، با افزایش درجه حرارت و کاهش اکسیژن محلول پوست‌اندازی در دافنی کاهش پیدا می‌کند که نتیجه‌ی آن تولید کمتر کیتین می‌باشد. در کل 3 تا 7 درصد وزن خشک بدن دافنی را کیتین تشکیل می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طول تابستان دافنی واجد بیشترین درصد کیتین می‌باشند، در صورتی که در فصل زمستان تولید کتین در دافنی به پایین‌ترین حد خود می‌رسد (هنری و همکاران، 2002).
بررسی پژوهش‌هایی که در تاکنون در مورد دافنی انجام شده است:
در آزمایشی که توسط فائقه نوری و محمد لشکر بلوکی (1394) به ترتیب بر روی غنی‌سازی دافنی توسط روغن کلزا و مخمر (Saccharomyces cerevisiae) انجام شد، مشخص شد که دافنی یک حمل کننده خوب برای مواد مغذی است؛ همچنین نتایج نشان داد دافنی غنی‌شده با عصاره این مخمر بر مقاومت لارو تاس ماهی در برابر شرایط محیطی استرس‌زا مؤثر بوده است.
در پژوهشی دیگر که توسط فائقه نوری و ندا فتحی (1393) روی دافنی ماگنا که با روغن کلزا غنی شده بود و تأثیر آن را بر رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید دریای خزر بررسی کرد، به این‌گونه بود که سه تیمار شامل دافنی غنی شده با روغن کبد ماهی کاد، دافنی غنی‌شده با روغن کلزا و دافنی غنی نشده بود. در جیره غذایی ماهیان از روغن‌های گیاهی و روغن‌های حیوانی به‌طور وسیع استفاده می‌شود زیرا چربی شامل منبع زیادی از انرژی و تأمین‌کننده‌ی اسید چرب ضروری است که باعث رشد مناسب ماهی می‌شود. در آزمایش ذکر شده بیشترین طول کل در لارو ماهی سفید در تیمار دافنی غنی‌شده با روغن کلزا بود و لاروها در این تیمار دارای بیشترین ضریب رشد ویژه (SGR) بوده‌اند، اسید چرب ضروری موجود در روغن کلزا اثر مثبتی در افزایش رشد لاروها داشت.
تغذیه:
برای پرورش دافنی و حتی لارو بسیاری از سخت‌پوستان در مراحل ابتدایی زندگی دسترسی به انواع جلبک‌های تک‌سلولی امری ضروری است، فیلتر کردن غذا از محیط و هضم آن از ابتدایی‌ترین مراحل نیاز غذایی زئوپلانکتون است که وابسته به غلظت، اندازه موجود و درجه حرارت است. انتخاب غذا به‌وسیله دافنی بستگی به اندازه غذا دارد و رفتار آن این‌گونه است که رفتار فیلتر کنندگی غیرانتخابی دارد اما در مورد ذرات بزرگ غذایی به‌صورت انتخابی عمل می‌کند، ولی در کل اندازه مطلوب غذای دافنی که در آزمایش طیبه عنایت غلام پور و حسین پیری 18 میکرومتر بیان‌شده است. آزمایش مذکور با دو نوع جلبک سبز Ankistrodesmus falcatus و Scenedesmus obliquus انجام شد، جلبک A. falcatus به شکل سوزن‌های مستقیم – خمیده یا فنری دیده می‌شود و جلبک s.obliquus به‌صورت کلنی های صاف از 2 یا 4 یا 8 سلول به‌صورت منظم و کنار هم دیده می‌شود که در بعضی گونه‌های این کلنی خارهایی در گوشه آن وجود دارد و طول آن بین 5 تا 30 میکرون است. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت جلبک، میزان فیلتر کردن دافنی کاهش پیدا کرد اما در بین تیمارها اختلاف معناداری مشاهده نشد، حداقل میزان فیلتر کردن دافنی در غلظت 12 میلی‌گرم در لیتر و حداکثر در غلظت 6 میلی‌گرم در لیتر گزارش شده است ولی با افزایش غلظت جلبک سبز میزان بلعیدن و تغذیه در دافنی ماگنا به‌طور معناداری افزایش یافت که میزان بلع و فیلتر کردن دافنی ماگنا در تغذیه با جلبک سبز s.obliquus به‌مراتب بهتر بود. حداکثر نرخ رشد ویژه در دافنی تغذیه شده با جلبک سندسموس اوبلیکوس بود (در غلظت 6 میلی‌گرم در لیتر) اما در بین تیمارها میزان بازماندگی اختلاف معناداری را نشان نداد، از دیگر تأثیرات تغذیه دافنی با جلبک این است که رشد و تولیدمثل آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دافنی در صورت مواجه با کمبود غذا میزان فیلتراسیون را با افزایش سطح غذا کاهش داده تا بلع غذا و انرژی گرفته‌شده ثابت شود (ﻃﻴﺒﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ غلام پور و حسین پیری 1391).
نانو ذرات سیلیکا به‌طور مستقیم و به‌طور غیرمستقیم از طریق فاضلاب و یا از طریق دور ریختن مواد در حین تولید به محیط‌زیست وارد می شود. این مواد پس از ورود به اکوسیستم آبی، جانوران آبزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دافنی ماگنا یک منبع غذایی با ارزش برای ماهیان به‌خصوص کپور ماهی‌ها می‌باشد. در آزمایشی که توسط طاهره پور دلجو و همکاران تحت عنوان بررسی سمّیت اکولوژیکی نانو ذرات سلیکا بر دافنی ماگنا صورت گرفت، برای تعیین میزان کشنده بودن نانو ذرات سیلیکا از دافنی ماگنا به‌عنوان موجود آزمایشگاهی استاندارد استفاده شد و در تعیین میزان سمی بودن آلاینده‌های شیمیایی مختلف استفاده‌شده است. برای انجام این آزمایش دافنی های ماده که حاوی تخم بودند جداسازی شدند، سپس با مخمر و جلبک سندسموس تغذیه شدند. پس از لقاح تخم ها از نوزادان زیر 24 ساعت در آزمایش سمّیت استفاده گردید. آزمایش در 6 غلظت متفاوت و یک گروه شاهد که هریک دارای 3 تکرار که مجموعاً 21 نمونه با غلظت‌های آزمایش 5/0، 6/1، 5، 8/15، 50 و 100 میلی‌گرم در لیتر انجام شد. مدت‌زمان آزمایش 96-72-48-24 ساعت و در هر بشر 10 عدد دافنی تازه متولدشده قرار داده شد که در طول آزمایش تیمارها و نمونه‌های شاهد غذادهی نشدند. داده‌های مربوط به مرگ‌ومیر دافنی های تیمار شده نسبت به شاهد مورد بررسی قرار گرفت، نتایج نشان داد روند مرگ ومیر چندان وابسته به غلظت نانو ذرات نبود. ولی با افزایش زمان در معرض قرارگیری دافنی ها با نانو ذرات سیلیکا میزان مرگ‌ومیر بین دافنی ها افزایش پیدا کرد که غلظت‌های 50 و 100 میلی‌گرم بر لیتر نانو ذرات سیلیکا تأثیر بیشتری نسبت به غلظت‌های دیگر برای دافنی داشت. همچنین نتایج بیان‌کننده تجمع نانو ذرات سیلیکا در لوله گوارش دافنی ماگنا بود که این امر نشانه جذب سریع این ماده به‌وسیله دافنی و آسیب بر لوله گوارشی این زئوپلانکتون آب شیرین است (طاهره پور دلجو وهم کاران 1392)
مضرات دافنی:
اگرچه دافنی ها به‌عنوان یک ماده غذایی جهت تغذیه لارو ماهیان به میزان زیاد مورداستفاده قرار می‌گیرند، ولی در سیستم پرورشی مشکلاتی را می توانند ایجاد نمایند که به چند مورد از آن‌ها اشاره می شود، اولین مشکلی این است که پوسته دافنی ها نرم و غیر قابل نفوذ می‌باشد و دارای اثرات منفی بوده که اگر غذای اصلی ماهی‌ها را تشکیل دهند، ماهیان تغذیه‌کننده به اندازه کافی رشد نخواهد کرد. این غذا را می‌توان با مواد نشاسته دار مانند گندم و چاودار پخته به‌طور متناوب به ماهی‌ها داد تا مشکل ذکرشده تا حدودی برطرف گردد. مشکل دیگر دافنی این است که گاهی ماهی‌ها که علاقه زیادی به خوردن دافنی دارند که ممکن است در اثر پرخوری از آن تلف شوند. همواره با دافنی ها ممکن است نوزاد برخی از انگل‌ها یا سایر جانوران آبزی بیماری زا به داخل آکواریوم انتقال داده شود که معمولاً جداسازی آن‌ها به علت ریز بودن و یا بی رنگی امکان‌پذیر نیست. گاهی دافنی ها با آرواره‌های خود به بدن و برانشی بچه ماهی‌ها چسبیده و باعث مرگ‌ومیر آن‌ها می‌شوند (ایبرت، 2005).
نتیجه گیری:
با توجه به مضرات ذکر شده در دافنی و به دلیل داشتن لایه کتینی روی پوست خود باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای دستگاه گوارش لارو ماهی می‌شود، لذا توصیه می شود به مقدار کم مورداستفاده جهت تغذیه آبزیان قرار گیرد.
منابع:
1-اصلان پرویز حسن و وحدت سعید (1393)، مبانی بیولوژی و تکثیر و پرورش بی‌مهرگان غذایی آبزی و خاکزی. تهران. انتشارات علمی آبزیان.
2-آذری_تاکامی، قباد و امینی، محمد (1387). تکثیر و پرورش غذای زنده دستورالعمل تکثیر و پرورش پلانکتون‌ها. تهران. انتشارات دانشگاه تهران.
3-سالک یوسفی محمد. (1379). تغذیه آبزیان پرورشی. انتشارات اصلانی
4-نوری فائقه و فتحی ندا (1394). غنی‌سازی دافنی ماگنا با روغن‌های ماهی و کلزا بر رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید دریای خزر
5- فتحی ندا (1391). مطالعه رشد و بازماندگی لارو ماهی سفید با تغذیه از دافنی غنی‌شده با امولسیون چربی
6-لشکر بلوکی محمد و جعفریان حجت‌الله و همکاران (1390). بررسی تأثیر دافنی ماگنای غنی‌شده با عصاره مخمر ساکارو مایسس سرویزیا بر رشد و مقاومت لاروهای تاس ماهی ایرانی در برابر عوامل استرس‌زا
7-پیری حسین (1390). بررسی نقش جلبک‌های سبز آبی آنابنافلوس-آکوا و اسیلاتوریا آفریکانوم در تغذیه دافنی ماگنا
8-ﻃﻴﺒﻪ ﻋﻨﺎﻳﺖ غلام پور و حسین پیری (1391). میزان بلع داﻓﻨﻲ ﻣﺎﮔﻨﺎ تغذیه‌شده با جلبک‌های ﺳﺒﺰ آﻧﻜﻴﺴﺘﺮودﺳﻤﻮس ﻓﺎﻟﻜﺎﺗﻮس (Ankistrodesmus falcatus) و ﺳﻨﺪﺳﻤﻮساوﺑﻠﻴﻜﻮس ( Scenedesmus obliquus)
9-طاهره پور دلجو، فاطمه شریعتی و همکاران (1392). بررسی سمّیت اکولوژیکی نانو ذرات سلیکا بر دافنی ماگنا
10- محمد سوداگر و وحید زاد مجید (1388). مقدمه‌ای بر ریخت‌شناسی، زیست‌شناسی، تکثیر و پرورش دافنی. ص 3، ص 5، ص 12، ص 14، ص 16، ص 17، ص 19، ص 23.
11- www.ncbi.nlm.nih.gov
12-www.nationalgeographic.com
13- Lavens p and sorgeloos p.1996. Manual on the production and Use of Live food for Aquaculture. FAO publication 361p.
14- Ebert, D. 2005. Ecology, and Evolution of Parasitism in Daphnia. Basel Universitat press, 110p
15- Henry, M.C, Marie, F, Lucien, H, and Jean, P. 2002. Potential of using Daphnia magna (crustacea) developing in an aerated waste stabilization pond as a commercial source of chitin. Aquaculture 205, 103-117
16- Giebelhausen, B, and Lampert, W. 2001. Temperature reaction norms of Daphnia magna: the effect of food concentration. Freshwater Biology46, 281-289.
17- Brendelberger, H. 1996. Strategies of phenotypic low-food adaptation in Daphnia: Filter screens, mesh sie, and appendage beat rates. Limnol Oceanogr.41, 216-223
